Triathlon226

Carlos Sastre won er in 2008 de Tour de France mee. Een jaar later ging het Cervélo testteam er ook mee rijden en sindsdien is het snel gegaan met de Rotor Q-rings ofwel de ovale kettingbladen. Daarvoor was het merk niet of nauwelijks bekend, laat staan dat er op grote schaal mee gereden werd. Toch bestaat Rotor al sinds 1993. Het bedrijf is ontstaan binnen de ruimtevaartafdeling van de Universiteit van Madrid. Het is niet toevallig dat de oprichting  in 1993 is geweest want dat is het jaar dat Shimano stopte met de productie van het Biopace blad. Het Biopace blad gaf echter door zijn specifieke vorm een precies tegenovergesteld effect dan wat men voor ogen had. De bedoeling was om door de ovalisatie van het blad het dode moment in de pedaal-omwenteling te verminderen. Op zich een slimme gedachte alleen niet goed uitgevoerd in het ontwerp van het Biopace kettingblad en dus veel negatieve publiciteit voor Shimano.

Maar waar Shimano na alle negatieve publiciteit de ontwikkeling staakte pakte Rotor juist de draad op en ging door met het ontwikkelen om de juiste vorm van het ovale blad te vinden. De  gedachte achter het principe van een niet rond blad is zo klaar als een klontje.  Het is namelijk onmogelijk voor een been om bij een rond blad continu kracht op de pedaal uit te oefenen. Nu is dat bij een ovaal blad ook niet mogelijk, maar bij het gebruik van een ovaal blad kan de pedaalomwenteling wel veel efficiënter worden. Met andere woorden als de ovalisatie van het blad juist is dan kan de weerstand van de kettting/versnelling variabel gemaakt worden afhankelijk waar je pedaal / been zich bevindt in de pedaalomwenteling en je door de positie van het been meer of minder spierkracht kunt aanspreken.
Het moelijkste moment in de pedaal-omwenteling is wanneer de cranks verticaal staan. Op dat moment wordt er door de benen bijna geen kracht op de pedalen uitgeoefend omdat dit in die positie van de benen spier- en gewrichtstechnisch niet of nauwelijks mogelijk is. En dan in het bijzonder bij het been waarbij de crank loodrecht omhoog staat.

De bedoeling van een ovaal blad is om dit ‘dode’ moment in de pedaalcyclus zoveel mogelijk te beperken. Door de specifieke vorm is de weerstand van een 53 ovaal blad op het ‘dode’ moment ongeveer gelijk aan een rond blad van 50 tanden, maar naarmate het blad verder over dit punt heen komt neemt de weerstand toe tot 56 tanden omdat het been ook in staat is om meer druk uit te oefenen op de pedaal.

Hoewel het oog ziet dat je op een ovaal blad rijdt als je er naar kijkt voel je dat met fietsen in het geheel niet. Sterker nog, ik vind het Rotor blad ‘ronder’ aanvoelen dan het normale ronde kettingblad juist omdat de ‘dode’ momenten minder aanwezig zijn.
Op de afbeelding hiernaast is duidelijk te zien welke spier-groepen je aanspreekt bij welk deel van de pedaalomwenteling.

De bedoeling van het Rotor blad (of elk ander niet rond blad) is om de overgang binnen de verschillende spiergroepen zo vloeiend mogelijk te maken waardoor de trapbeweging werkelijk zo ‘rond’ mogelijk wordt.

Uiteraard claimt Rotor dat het gebruik van hun bladen louter positieve resultaten oplevert. Dat de verbetering van het Wattage tot maar liefst 3,5% kan oplopen en dat je minder snel verzuurt. Maar dat zijn altijd de testen uitgevoerd door of in nauwe samenwerking met de fabrikant. Toch moet ik eerlijk bekennen dat ik na een seizoen van gebruik overtuigd ben van het nut. Ik wil niet eens beweren dat ik harder ben gaan rijden of dat ik een hoger Wattage weg trap dan met een rond blad, hoewel ik voorzichtig geneigd ben om dat wel te geloven sinds mijn ervaringen van dit seizoen. Wat ik wel concreet elke training ervaar is dat het gewoon makkkelijker ronddraait en dat de wissel naar het lopen veel makkelijker gaat. Opvallend is ook dat ik al jaren met een zelfde vertanding in mijn cassette rijd en dat ik dit seizoen probleemloos 2 tandjes zwaarder kan trappen dan voorheen. Ook is het verschil tussen mijn race- en triathlonfiets opvallend. Beide zijn voorzien van  dezelfde cassette, maar op mijn triathlonfiets  -met Rotor- draai ik makkelijker verzet x dan op mijn racefiets -zonder rotor-. Maar uiteraard zijn de positie en cranklengte op beide fietsen verschillend en dus blijft vergelijken lastig. Daarnaast heb je natuurlijk te maken met de vorm van de dag, weersomstandigheden en andere externe factoren die het gevoel kunnen beinvloeden. Daarom laat ik mij niet alleen leiden door gevoel, maar ook door de Rotor geadviseerde SpinScan.

Om het effect van het ovale blad te meten gebruikt Rotor een zogenaamde SpinScan analyse. Dit is een functie die ingebouwd zit in de indoortrainers van Computrainer. Deze functie geeft de krachtverdeling van de benen in de pedaalcyclus weer in de vorm van een staafdiagram of een polar visual. Op de afbeelding van de staafdiagram zie je dat het linker- en rechterbeen in éém scherm gevangen zijn. Beide grafieken starten op TDC ( Top Dead Center), dus met de cranks op 6 uur. Elk balkje staat voor als het ware een taartpunt in de cirkel die gedraaid wordt met één omwenteling. De eerste balkjes zijn laag en dat geeft aan dat de druk op de pedaal laag is. Naarmate de crank verder omlaag gaat neemt de druk toe en worden de balken hoger. Bij een slechte tot matige trapbeweging, een te zwaar verzet of - en dat geldt zeker voor de triatleten - bij een te lange crank is het verschil tussen het dal en de piek in de staafdiagram groot. Dus het ‘dode’ moment in de pedaalcyclus is zeer aanwezig en moeilijk te overwinnen.

Wanneer het ‘dode’ moment minder aanwezig is worden het verschil tussen de pieken en dalen veel minder groot. Dat verklaart ook het gevoel dat het Rotor blad ‘ronder’ trapt dan een werkelijk rond blad. Maar daarmee ben je er nog niet. Rotor heeft op zijn bladen het zogenaamde OCP (Optimum Chainring Position) toegepast. Rotor gaat er namelijk van uit dat afhankelijk van de atleet bijv. door spieropbouw (verhouding tussen slow- & fasttwitch vezels), type activiteit (klimmen, criterium, triathlon of TT) en zijn zitpositie ten opzichte van het bracket invloed hebben op hoe de ovalisatie van het blad zou moeten zijn. En dat klinkt zeer logisch want ik kan mij voorstellen dat het wel degelijk uitmaakt of je met het zadel ongeveer 6-8 cm achter je bracket zit (racefiets positie) of met de punt van je zadel boven of zelfs voorbij het bracket zit.  Voor de triathlon wordt door Rotor een OCP 4 (grote blad) om 3(kleine blad) als advies gegeven.  Maar ik heb ook veel reacties gelezen van gebruikers die gestart zijn op OCP 3 en pas later naar OCP 4 zijn gegaan.

Rotor zelf adviseert volgens hun set-up advies 500 km te rijden en daarna eventueel de OCP instelling aan te passen aan de hand van de onderstaande gegevens. Ik ben zelf gestart met de OCP 3 instelling voor beide bladen en heb na tweemaal rijden al mijn grote blad op OCP 4 ingesteld. Dat voelde beter, krachtiger en oogde op de SpinScan als voor mij de meest optimale positie. Maar ik heb ook ervaringen van anderen gelezen die wel meer moeite hadden met de overstap. Dat heeft meestal te maken met een matige effectiviteit in de pedaalomwenteling van het ‘recovery’ been. Met andere woorden wanneer je weinig tot geen ‘trek’ kracht hebt in het tweede deel van de omwenteling dan kan het gevoel ontstaan dat je wat ‘zweeft’ in de pedaal of zelfs dat er in eerste instantie zelfs minder vermogen wordt geleverd. De spiercoördinatie is dan nog niet voldoende gewend aan de ovalisatie van het blad. Hoe lang het duurt voordat dit verbetert hangt af van het individu, hoeveel er gefietst wordt, hoe lang, etc.

Zoals bij elke ontwikkeling heb je voor- en tegenstanders, zijn er testen die het nut bewijzen en die het tegendeel bewijzen en concurenten, bijvoorbeeld O-Symetric versus Rotor, die elk beweren dat hun blad beter is. Ik heb inmiddels behoorlijk wat testen gelezen en ben verbaasd over hoeveel studies er zijn geweest over niet-ronde bladen. Want er zijn veel varianten getest en die kunnen zeker niet allemaal ovaal genoemd worden. Van alle varianten zijn overigens alleen nog Rotor en O-Symetric over als commercieel verkrijgbaar blad. Maar het feit dat er zoveel studies zijn geweest geeft wel aan dat er twijfels zijn over de effectiviteit van het ronde blad. Met het toenemende succes van de  niet-ronde bladen zou het mij niet verbazen wanneer merken als Sram en Shimano ook weer de draad oppakken en onderzoek doen naar een andere vorm dan een rond blad.

Voor mij werkt het Rotor blad erg goed, maar inmiddels ben ik ook een O-Symetric blad aan het testen. Daarover later meer, maar wel kan ik zeggen dat dit blad in eerste instantie anders aanvoelt dan het Rotor blad, maar dat kan o.a. komen omdat in tegenstelling tot het Rotorblad het O-Symetric blad slechts één positie heeft waarop het blad gemonteerd kan worden.

Wanneer je lang met een Rotor hebt gereden en geen rond blad meer gebruikt hebt wordt pas duidelijk hoe niet rond een rond blad eigenlijk aanvoelt wanneer je daar weer een keer gebruik van maakt. Alsof je meer op en neer trapt dan in plaats van in een cirkel.

Toevoeging 20-11-2012:

Rotor heeft sinds kort ook de Q-ring XL. In een gesprek met de mensen van Rotor op de Bike Motion werd verteld dat zij deze niet direct zien als blad wat voor de gemiddelde triatleet voordelen zou moeten geven ten opzichte van de normale Q-ring. Het blad is in eerste instantie meer bedoeld voor atleten die meer klimwerk verrichten, criteriums rijden, veel uit het zadel sprinten, een hoger dan gemiddeld genomen vermogen kunnen trappen of een korte time trial. De komende maanden zal ik wat gaan spelen met de XL ring en de ervaring geven via de site.